Bu yazımızda farklı alanlarda büyük ilgi uyandıran Türkiye'nin illeri konusu ele alınacaktır. Türkiye'nin illeri günümüz toplumunda tartışmalara ve tartışmalara yol açan bir konudur ve son yıllarda önemi giderek artmaktadır. Bu makale aracılığıyla, Türkiye'nin illeri ile ilgili farklı yönleri analiz ederek bu konuya kapsamlı bir bakış sunmayı amaçlıyoruz. Türkiye'nin illeri'in günümüzdeki önemini tam olarak anlamak için, kökeninden bugünkü etkisine kadar farklı bakış açıları ve görüşler incelenecektir.
Anadolu yarımadası ile Trakya toprakları üzerine kurulan Türkiye'nin, 81 ili vardır. İller, Türkiye'nin en büyük idari bölümleridir. Bu seksen bir il, dokuz yüz yetmiş üç ilçeye bölünmüştür. Bu ilçeler, en küçük idari birim olan mahalle ve köyleri içinde barındırır. İllerde yönetme ve yürütme görevi, içişleri bakanı tarafından önerilen ve bakanlar kurulunun onayından sonra cumhurbaşkanı tarafından atanan valiler tarafından yerine getirilir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışı ve 29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin resmen kuruluşundan sonra idari sistemde değişikliklere gidildi. İki yıl sonra Ardahan, Beyoğlu, Çatalca, Dersim, Ergani, Gelibolu, Genç, Kozan, Oltu, Muş, Siverek ve Üsküdar illeri ilçeye dönüştürüldü. 1927'de ise Doğubayazıt ilçeye dönüştürüldü ve Ağrı'ya bağlandı. 1929'da Muş tekrar il oldu, Bitlis ilçe hâline getirildi. Dört yıl sonra Aksaray, Cebelibereket, Hakkâri ve Şebinkarahisar'ın ilçe olması, Mersin ile Silifke'nin birleştirilip İçel adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla ve Artvin ile Rize'nin birleştirilip Çoruh adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla sayı elli altıya düştü. 1936'da Rize, Tunceli ve Hakkâri tekrar il oldu, yine aynı yıl Dersim'in adı Tunceli olarak değiştirildi; 1939'da Hatay Devleti, Türkiye'ye bağlanarak il oldu. 1953'te, Uşak'ın il, Kırşehir'in ilçe olması kararlaştırıldı, 1954'te Adıyaman, Nevşehir ve Sakarya il statüsü kazandı. 1956'da Çoruh ilinin ismi Artvin olarak değiştirildi, 1957'de Kırşehir'in il statüsü geri verildi. Bu yıldan sonra otuz iki yıl boyunca il sayısında herhangi bir değişiklik olmadı. 1989'da Aksaray, Bayburt, Karaman ve Kırıkkale; 1990'da Batman ve Şırnak; 1991'de Bartın; 1992'de Ardahan ve Iğdır; 1995'te Yalova, Karabük ve Kilis; 1996'da Osmaniye, ve 1999'da Düzce il oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye'nin nüfusu 2019 yılı itibarıyla 83 milyon kişiye ulaştı. Bu rakamın 77 milyonunu il ve ilçe merkezlerinde yaşayanlar oluşturdu. Ülkedeki en fazla nüfusu barındıran il İstanbul, en az nüfusu barındıran il Bayburt'tur. Ayrıca en büyük yüzölçümüne sahip il Konya, en küçük yüzölçümüne sahip il Yalova'dır. Merkezi İzmit olan Kocaeli ili, merkezi Adapazarı olan Sakarya ili ve merkezi Antakya olan Hatay ili dışında büyükşehir olmayan tüm illerin merkez ilçelerinin adı, il ile aynı adı taşır.
Başkent ve büyükşehir | |
Büyükşehir |
|
İl Adı | Rakım (Google Earth) |
---|---|
Adana | 25 |
Adıyaman | 701 |
Afyon | 1012 |
Ağrı | 1630 |
Amasya | 400 |
Ankara | 905 |
Antalya | 62 |
Artvin | 530 |
Aydın | 92 |
Balıkesir | 145 |
Bilecik | 513 |
Bingöl | 1159 |
Bitlis | 1637 |
Bolu | 741 |
Burdur | 963 |
Bursa | 238 |
Çanakkale | 11 |
Çankırı | 730 |
Çorum | 822 |
Denizli | 392 |
Diyarbakır | 674 |
Edirne | 50 |
Elâzığ | 1041 |
Erzincan | 1216 |
Erzurum | 1923 |
Eskişehir | 796 |
Gaziantep | 838 |
Giresun | 14 |
Gümüşhane | 1174 |
Hakkâri | 1756 |
Hatay | 89 |
Isparta | 1058 |
Mersin | 18 |
İstanbul | 25 |
İzmir | 9 |
Kars | 1756 |
Kastamonu | 814 |
Kayseri | 1060 |
Kırklareli | 231 |
Kırşehir | 991 |
Kocaeli | 4 |
Konya | 1023 |
Kütahya | 958 |
Malatya | 970 |
Manisa | 79 |
Kahramanmaraş | 562 |
Mardin | 938 |
Muğla | 659 |
Muş | 1334 |
Nevşehir | 1197 |
Niğde | 1239 |
Ordu | 25 |
Rize | 11 |
Sakarya | 41 |
Samsun | 10 |
Siirt | 887 |
Sinop | 27 |
Sivas | 1313 |
Tekirdağ | 28 |
Tokat | 630 |
Trabzon | 36 |
Tunceli | 922 |
Şanlıurfa | 527 |
Uşak | 915 |
Van | 1728 |
Yozgat | 1317 |
Zonguldak | 10 |
Aksaray | 1228 |
Bayburt | 1555 |
Karaman | 1063 |
Kırıkkale | 746 |
Batman | 570 |
Şırnak | 1343 |
Bartın | 12 |
Ardahan | 1799 |
Iğdır | 860 |
Yalova | 8 |
Karabük | 264 |
Kilis | 660 |
Osmaniye | 121 |
Düzce | 149 |
Rakım (Google Earth) valilik binalarının bulunduğu yerdir.