Sąd sejmowy (I Rzeczpospolita)
W tym artykule zagłębimy się w ekscytujący świat Sąd sejmowy (I Rzeczpospolita), badając jego różne aspekty i wpływ w różnych obszarach. Od wpływu na społeczeństwo po wpływ na kulturę popularną, Sąd sejmowy (I Rzeczpospolita) wzbudził zainteresowanie zarówno ekspertów, jak i fanów. Poprzez wszechstronną analizę zbadamy jego ewolucję w czasie i jego dzisiejsze znaczenie. Dodatkowo poznamy perspektywy ekspertów w danej dziedzinie, którzy pozwolą nam głębiej poznać Sąd sejmowy (I Rzeczpospolita) i jego implikacje. Ten artykuł ma na celu przedstawienie kompletnej i wzbogacającej wizji Sąd sejmowy (I Rzeczpospolita), zachęcając czytelników do refleksji i głębszego zagłębienia się w ten fascynujący temat.
Sąd sejmowy – organ sądownictwa I Rzeczypospolitej obradujący pod przewodnictwem króla w czasie obrad sejmu walnego.
Do 1578 roku był to zwykły sąd królewski, z tą różnicą, że król nie brał udziału w rozstrzyganiu spraw o obrazę majestatu. Asesorami byli wszyscy obecni senatorowie. Obradom przewodniczył marszałek wielki koronny albo marszałek wielki litewski, w zależności od miejsca zwołania sejmu.
W 1578 roku, gdy utworzono Trybunał Koronny, szczegółowo ustalono właściwość sądu sejmowego; w 1588 dodano także do grona asesorów ośmiu deputatów Izby Poselskiej.
Odtąd zajmował się, oprócz spraw o obrazę majestatu królewskiego, także sprawami o zdradę stanu, urzędnicze przestępstwa skarbowe (była to jedyna możliwość usunięcia osoby z urzędu), przestępstwa popełniane na sejmach, sejmikach i w trakcie obrad Trybunału Królewskiego; także szlacheckie sprawy „gardłowe”: zagrożone karą śmierci, konfiskaty majątku lub banicji. Poza tym sprawy mające wpływ na interes skarbu państwa. W powyższych sprawach sąd sejmowy był jedyną instancją.
Senatorowie uczestniczyli w sądach przy królu jako asesorzy, w niektórych sprawach sądzili wraz z deputatami z Izby Poselskiej.
Podobnie jak Trybunał decydował większością głosów, a w razie ich równości oskarżonemu przysługiwała bliższość w dowodzie (pierwszeństwo w jego przeprowadzeniu).
Sąd sejmowy darował kary innych sądów oraz uchylał ich wyroki, jeśli były niesłuszne lub wydane z naruszeniem przepisów formalnych. Od XVII wieku rozstrzygał także sprawy nieprzewidziane przez system prawny, wydając tzw. prejudykaty.
Sąd ten, uzależniony od toczenia obrad sejmu walnego, zbierał się coraz rzadziej od połowy XVII wieku, kiedy wzrosła liczba zrywanych sejmów.
Sąd sejmowy został zreformowany w 1775, kiedy powierzono mu jurysdykcję w sprawach członków Rady Nieustającej, i 1791, w sprawach Straży Praw.
Przypisy
- ↑ Volumina legum t.2 s.182n
- ↑ Tamże, s.251n ustawa z 1588 De crimine lease Maiestatis Regiae, et perduellionis
- ↑ Tamże, s.293n ustawa z 1589 Co sądzić maią
- ↑ Janusz S. Dąbrowski, Senat koronny. Stan sejmujący w czasach Jana Kazimierza, Kraków 2000, s. 62.
- ↑ Zygmunt Gloger Encyklopedia staropolska: Sądy 19. Sądy Sejmowe Do sądu sejmowego należały sprawy, odesłane z trybunału: a) gdy nie było uchwalonego prawa na rozsądzenie danego wypadku, b) o sprzedajność sędziów, c) przeciw ministrom, d) o obrazę majestatu i zdradę kraju.
- ↑ t.8 s.82n, uzupełnione 1776 s.540 - 543
- ↑ t.9 s. 243 – 249 ustawa z 28 maja 1791
Bibliografia
- Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak: Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: LexisNexis, 2009, s. 265–266. ISBN 978-83-7620-192-4.
- Sąd sejmowy
- Wiktor Czermak, Sprawa Lubomirskiego w roku 1664 1886
- Władysław Ostrożyński, Sprawa zamachu na Stanisława Augusta z 3 listopada 1771 przed sądem sejmowym 1891
- Zbigniew Szcząska, Sąd sejmowy w okresie rządów Rady Nieustającej. Proces barona Juliusa 1971
- Ryszard Chojecki, Stanisław August a proces Adama Ponińskiego 1972