Dziś znaczenie Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku w naszym życiu jest niezaprzeczalne. Niezależnie od tego, czy jest to kontrowersyjny temat, gwiazda, wydarzenie historyczne czy jakikolwiek inny istotny element, Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku ma moc wpływania na sposób, w jaki postrzegamy otaczający nas świat. W tym artykule w pełni zbadamy wpływ, jaki Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku wywarł na dzisiejsze społeczeństwo i jak ukształtował nasze opinie, zachowania i decyzje. Od pojawienia się na scenie publicznej po znaczenie na poziomie osobistym, Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku pozostawił niezatarty ślad, który zasługuje na szczegółowe zbadanie.
Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku
Генеральное консульство России в Гданьске
Konsulat Generalny Federacji Rosyjskiej Russisches Generalkonsulat in Danzig b. Konsulat Generalny ZSRR b. Kaiserliches Russisches General-Konsulat
Siedziba Konsulatu Generalnego Rosji w Gdańsku przy ul. Batorego
Konsulat Generalny Rosji w Gdańsku, Konsulat Generalny Federacji Rosyjskiej (ros.Генеральное консульство России в Гданьске) – placówka konsularnaRosji z siedzibą przy ul. Batorego 15 w Gdańsku.
Historia
okres do I wojny światowej
W 1718 na polecenie cara Piotra I zakupiono za 6000 guldenów pruskich z przeznaczeniem na siedzibę rezydenta carskiego w Gdańsku przy ul. Langgarten 74 (Długie Ogrody) dom „Zu den drei Bären” (do trzech niedźwiedzi). Jego formalne otwarcie nastąpiło w 1725. Na tej parceli w 1768 zbudowano nową rezydencję, nazywaną później pałacykiem konsulów rosyjskich lub domem rosyjskim (Russen-Haus).
Wewnątrz pierwszego z obu budynków, znajdowała się od 1720 prawosławna kaplica pod wezwaniem św. Mikołaja, którą przeniesiono do kolejnego, w którym funkcjonowała do 1926.
We wrześniu 1881 w pałacyku gościło dwóch cesarzy, rosyjski Aleksander III i niemiecki Wilhelm I.
Przedstawicielstwo również ówcześnie pełniło ważną rolę dla Rosji, m.in. monitorowało rosyjskie obroty handlowe w tranzycie przez Gdańsk.
Po wybuchu I wojny światowej, w 1914, ówczesny konsul generalny Dymitr Ostrowski został deportowany. Po zakończeniu działań wojennych, w pałacyku znalazło siedzibę m.in. przedstawicielstwo Wszechrosyjskiego Rządu admirała Kołczaka, pełniącego też szereg funkcji konsularnych.
okres międzywojenny
Po utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska władze radzieckie powołały w marcu 1923 quasi-konsulat ZSRR pod nazwą Rosyjskiego Komitetu Repatriacyjnego w WMG (Russisches Repatriations-Komitee in den Freien Stadt Danzig E.V.), z siedzibą w hotelu Monopol przy Hundegasse 16–17, ob. ul. Ogarnej, który jednakże uległ szybkiej likwidacji. Według literatury źródłowej był on placówką OGPU. W tym samym roku ZSRR powołał w Gdańsku oddział Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR, o czym poniżej.
Konsulat w Gdańsku powołano dopiero po podpisaniu w 1926 przez rządy RP i ZSRR umowy konsularnej, z siedzibą ponownie przy ul. Langgarten 74. Placówka funkcjonowała tamże aż do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w 1941, zaś miejscowe władze przeznaczyły budynek na siedzibę Krajowego Urzędu ds. Prehistorii (Landesamt für Vorgeschichte) oraz Okręgowego Muzeum Prehistorycznego (Gaumuseum für Vorgeschichte). Budynek został spalony prawdopodobnie w marcu 1945 i obecnie nie istnieje.
W 1928 władze ZSRR planowały otwarcie konsulatu wraz z oddziałem przedstawicielstwa handlowego w Gdyni, do czego jednak nie doszło.
okres po 1945 r.
Po II wojnie światowej, w 1945, ponownie otwarto konsulat generalny ZSRR w Gdańsku. W latach 1945–1946 mieścił w budynku przy ul. Matki Polki 10, któremu później zmieniono adres na ul. Batorego 15, oraz przy ul. Konopnickiej 3.
W latach 1984–2022 działała w Gdańsku instytucja promocji kultury rosyjskiej pod nazwą Domu Radzieckiej Nauki i Kultury (Дом советской науки и культуры), Rosyjskiego Ośrodka Nauki i Kultury w Gdańsku (Российский центр науки и культуры в Гданьске), ostatnio – Domu Rosyjskiego w Gdańsku (Русский дом в Гданьске) (2021-2022).
Przedstawicielstwo Handlowe
okres międzywojenny
W 1923 otwarto w Gdańsku oddział warszawskiego Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR (Торгпредство СССР, Russische Handelsvertretung in Polen, Handelsvertretung der UdSSR in Polen). Stanowiło też bazę dla działalności szpiegowskiej. W 1927 przedstawicielstwo mieściło się przy Vorstädtischer Graben 1a, ob. Podwale Przedmiejskie, następnie przy Langgasse 37 (1929), ob. ul. Długiej, przy Karrenwall 8 (1931-1933), ob. ul. Okopowej, oraz przy Stadtgraben 13 (1935), ob. Podwale Grodzkie. W 1929 przedstawicielstwo zatrudniało 13 osób.
Wcześniej założono spółkę – Gdańsko-Rosyjskie Towarzystwo Handlu (Danzig-Russische Handelsgesellschaft mbH – DAR) z siedzibą przy Hundegasse 21, ob. ul. Ogarnej (1920-1921), Langasse 25, ob. ul. Długiej (1923), Poggenpfuhl 42, ob. ul. Żabi Kruk (1923-1925), które było placówką radzieckiego wywiadu ofensywnego.
okres po 1945 r.
Oddział warszawskiego Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR funkcjonował w Gdańsku również po II wojnie światowej, początkowo przy ul. Batorego 11 (1946), następnie przy ul. Jagiellońskiej 2, ul. Okopowej 1b, oraz ul. Doki 2 (1965-), w latach 80. przy ówczesnej ul. Karola Marksa 126, obecnie ul. Hallera. W jego skład wchodziło m.in. przedstawicielstwa –
Ministerstwa Floty Morskiej ZSRR (Министерство морского флота), ul. Doki 2
Ministerstwa Floty Rzecznej RFSRR (Министерство речного флота), ul. Doki 2
Rejestru Statków ZSRR (Регистр), ul. Doki 2
chz Sudoimport (Судоимпорт),
oraz
Ministerstwa Gospodarki Rybnej ZSRR (Министерство рыбного хозяйства), w budynku tzw. „Zieleniaka” przy Wałach Piastowskich 1.
W 1946 Przedstawicielstwo swój oddział miało też w Gdyni, przy ul. Żeromskiego 47.
Kierownicy placówki
1717-1718 – Ludwik Kazimierz Łączyński (Ланчинский Людвиг Казимир), minister-rezydent, agent (ok. 1680-1752)
1718-1736 – Georg Erdmann (Эрдман Георг), agent, od 1730 minister-rezydent (1682-1736)
1736-1743 – Johann Schendel (Шендель Иоганн Людвиг), agent, od 1738 minister-rezydent (?-1743)
↑На пути к общеевропейскому партнерству, 90 лет Торгпредства России в Польше, Targovaja Gazeta, 14 września 2011.
↑Grzegorz Berendt: Żydzi na terenie Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920–1945 (działalność kulturalna, polityczna i socjalna), Gdańskie Towarzystwo Naukowe Gdańsk 1997, s. 80.
↑Andrzej Pepłoński: Wywiad Polski na ZSRR 1921-1939, Bellona Warszawa 2010, s. 278.
MarekM.AndrzejewskiMarekM., Ludzie Wolnego Miasta Gdańska (1920-1939), Informator biograficzny, Gdańsk: Marpress, 1997, s. 79, ISBN 83-87291-27-7, OCLC830552971.
Grzegorz Berendt: Żydzi na terenie Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920–1945 (działalność kulturalna, polityczna i socjalna), Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 1997
Mirosław Golon: Konsulaty radzieckie w Polsce w latach 1945–1956 (konsulat generalny w Gdańsku i konsulat w Krakowie), Zakończenie II wojny światowej. Polityka i dyplomacja międzynarodowa 1945-2005, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006