Babiogórski Park Narodowy

Babiogórski Park Narodowy

park narodowy
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Siedziba	Zawoja
Mezoregion	Beskid Żywiecki
Data utworzenia	30 października 1954
Akt prawny	Dz.U. z 1955 r. nr 4, poz. 25
Powierzchnia	33,92 km²
Powierzchnia otuliny	84,37 km²
Ochrona	ścisła 1125,82 ha czynna 2082,37 ha krajobrazowa 184,99 ha
Odwiedzający	81 tys. (2015)
Położenie na mapie województwa małopolskiego Babiogórski Park Narodowy
Położenie na mapie Polski Babiogórski Park Narodowy
49°35′18″N 19°32′23″E/49,588333 19,539722
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Babiogórski Park Narodowy (BgPN) – polski park narodowy utworzony w 1954 roku na terenie ówczesnego województwa krakowskiego.

Znajduje się on w Polsce południowej, w powiecie suskim i nowotarskim (województwie małopolskim) przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy „Horná Orava”. Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry włączając najwyższy szczyt Beskidu Żywieckiego – Diablak (1725 m n.p.m.), a także fragment stoków Pasma Policy, położonych nieopodal przełęczy Krowiarki (Lipnickiej).

W Zawoi, gdzie znajduje się siedziba Dyrekcji Parku, utworzono specjalny Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego prezentujący w przystępny sposób walory babiogórskiej przyrody. Dla uatrakcyjnienia zwiedzania parku wytyczono sieć ścieżek edukacyjnych. Babiogórski Park Narodowy odwiedzany jest co roku przez ponad 100 tysięcy turystów.

Historia

Park został powołany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku (z mocą obowiązywania od 1 stycznia 1955 r.). Został założony na powierzchni 16,37 km².

Rezerwat ścisły obejmował 1049,89 ha, a rezerwat częściowy 624,89 ha. Na fakt utworzenia Babiogórskiego Parku Narodowego wpłynęło wiele czynników, między innymi klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Góry występuje jedyne w Beskidach piętro halne oraz wiele zanikających stawków osuwiskowych.

W 1977 roku objęto Babią Górę w granicach Parku Narodowego statusem rezerwatu biosfery i włączono do programu UNESCO-MAB „Człowiek i biosfera”. Ponad 20-letnie starania o powiększenie Parku przyniosły efekt w 1997 roku. Rozporządzeniem Rady Ministrów powiększono obszar parku do 3391,55 ha. Utworzono również otulinę o powierzchni 8437 ha.

Piętrowy układ roślinności

Na Babiej Górze widoczny jest piętrowy układ roślinności górskiej. Są to następujące piętra wraz z charakterystycznymi roślinami:

• regiel dolny (700–1150 m n.p.m.): buk zwyczajny, świerk pospolity, jodła (sięgają do 45 m wysokości i 350 cm obwodu pnia; zobacz: Gruba Jodła), żywiec cebulkowy, czosnek niedźwiedzi
• regiel górny (1150–1350 m n.p.m.): świerk
• piętro kosodrzewiny (1350–1650 m n.p.m.): kosodrzewina, jarzębina, kostrzewa pstra, zawilec narcyzowy, goździk okazały, lilia złotogłów
• piętro alpejskie (1650 – 1725 m n.p.m.): sit skucina, kosmatka brunatna, rogownica alpejska (endemit babiogórski).

Szata roślinna

Na terenie parku opisano 650 gatunków roślin naczyniowych, prawie 280 gatunków mchów oraz liczne porosty, glony i wątrobowce. Występuje tutaj 70 gatunków wysokogórskich oraz 54 objęte ochroną gatunkową. M.in. mają tu swoje stanowiska tak rzadkie w Polsce gatunki roślin, jak: okrzyn jeleni, rogownica alpejska, wyblin jednolistny, turzyca pchla, tocja karpacka, tojad morawski, zimoziół północny. Symbolem parku jest okrzyn jeleni, który przez długi czas podawany był w Polsce tylko z Babiogórskiego Parku Narodowego (obecnie znane jest jego drugie stanowisko - na stokach Malinowskiej Skały w Beskidzie Śląskim).

Fauna

Świat zwierząt BgPN stanowi reprezentatywny przykład fauny tych wyższych pasm górskich Karpat Zachodnich, które nie zostały jeszcze poddane nadmiernej antropopresji i w których zachowały się jeszcze zróżnicowane biotopy, w tym zwłaszcza rozległe kompleksy leśne.

W ekosystemach Parku stwierdzono występowanie 38 gatunków ssaków. rząd parzystokopytnych reprezentowany jest przez jelenia, a w niższych położeniach przez sarnę i dzika. Wyjątkowo z „puścizn” w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej w granice BgPN zachodzi łoś. Z dużych drapieżników stale bytują tu niedźwiedź brunatny, wilk i ryś, z mniejszych lis. Żbik na Babiej Górze od dawna nie występuje. W Muzeum Babiogórskiego PN znajduje się skóra ostatniego żbika, ustrzelonego na orawskich stokach góry 15 stycznia 1936 r.

Szeroko reprezentowana jest rodzina łasicowatych, poczynając od największych jej przedstawicieli borsuka (przeciętnie 6 zamieszkałych nor na terenie parku) i żyjącej nad potokami wydry przez tchórza, kunę leśną i kunę domową po łasicę. Rodzinę zającowatych reprezentuje zając szarak, dochodzący nawet do piętra kosodrzewiny. Bogato reprezentowane są gryzonie. Na poziomie gruntu żyją karczownik, nornik bury, nornica ruda, mysz leśna i mysz polna, a w pobliżu ludzkich zabudowań mysz domowa i szczur wędrowny. Pod sam szczyt Babiej Góry podchodzi endemit Karpat Zachodnich, nornik tatrzański. Piętro koron drzew i krzewów zamieszkują wiewiórka pospolita (często w formie melanistycznej), koszatka oraz orzesznica, która dochodzi do piętra kosodrzewiny na wysokości Kępy (ok. 1500 m n.p.m.). Dla żołędnicy europejskiej BgPN jest jedynym miejscem występowania w Polsce. Rzadko dostrzegane ssaki owadożerne reprezentowane są przez jeża, ryjówki: górską, aksamitną i malutką, zębiełka białawego i rzęsorka rzeczka. Wykaz dopełniają cztery gatunki nietoperzy: gacek wielkouchy, nocek wąsatek, nocek Natterera i mroczek pozłocisty.

Awifauna BgPN jest stosunkowo dobrze zbadana. W latach 60.-70. XX w. stwierdzano występowanie na Babiej Górze ponad 100 gatunków ptaków, z czego blisko 80 gniazdujących,. Na początku XXI w. podawanych było 115 - 119 gatunków, w tym ok. 100 gniazdujących.

Kurowate reprezentowane są przez kuropatwę i przepiórkę w najniższych położeniach, przy granicy pól uprawnych i łąk, jarząbka w lasach regla dolnego, głuszca w górnym reglu i najrzadszy z nich, cietrzew, sięgający po piętro kosodrzewiny. Spośród dziennych ptaków drapieżnych spotkamy na terenie BgPN myszołowa zwyczajnego, jastrzębia gołębiarza, krogulca i pustułkę. Sowy reprezentowane są przez puszczyka zwyczajnego, pójdźkę oraz mniej licznie występujące gatunki, jak puchacz, sowa uszata, czy puszczyk uralski. Spośród krukowatych należy wspomnieć występującą w niższych położeniach sójkę, związaną głównie z górnym reglem orzechówkę i spotykanego po sam szczyt góry kruka. Z dzięciołów na terenie parku żyją m.in. dzięcioł duży, dzięcioł czarny, dzięcioł zielony oraz tak rzadkie gatunki, jak dzięcioł trójpalczasty i dzięcioł białogrzbiety. Nad potokami spotkamy m.in. pluszcza, pliszki: górską i siwą, rzadko zimorodka lub bociana czarnego. Z mniejszych ptaków należy wspomnieć dwa gatunki typowo górskie, siwerniaka i bardzo rzadkiego płochacza halnego. Są to dwa najwyżej gnieżdżące się gatunki ptaków w BgPN: ich gniazda można napotkać w szczytowych partiach Babiej Góry.

W BgPN gady reprezentowane są przez 6 gatunków. Spośród węży obok dość pospolitej żmii zygzakowatej są to o wiele rzadziej spotykany gniewosz plamisty oraz często występujący w pobliżu cieków i zbiorników wodnych zaskroniec. Z jaszczurek najliczniejsza jest zwinka, spotykana powszechnie na suchych i trawiastych polankach do wysokości 1500 m n.p.m. Na chłodniejszych i wilgotniejszych stanowiskach żyje nieco mniejsza jaszczurka żyworodna, dochodząca za to aż do piętra kosodrzewiny. Beznoga jaszczurka, czyli padalec zwyczajny, nie dochodzi za to do górnej granicy regla dolnego.

Płazy mają w faunie Babiej Góry 7 przedstawicieli. Salamandra plamista spotykana jest w reglu dolnym. Również traszka zwyczajna sięga jedynie do niższych partii regla dolnego. Najwyżej położonym stanowiskiem rozrodu traszki karpackiej jest Marków Stawek (1135 m n.p.m.), natomiast traszka górska dochodzi do wysokości ok. 1460 m n.p.m. (Orawski Duży Stawek). Prawie równie wysoko dochodzi kumak górski, spotykany sporadycznie w Mułowym Stawku (1465 m n.p.m.). Dwa inne gatunki żab, pospolitą żabę trawną i o wiele rzadszą ropuchę szarą spotkamy nawet jeszcze powyżej piętra kosodrzewiny.

Ryby mają w BgPN jedynie dwóch przedstawicieli. Występują one jedynie w potokach – stawki, charakteryzujące się znacznymi wahaniami poziomu wód, a czasem zupełnie wysychające, są bezrybne. Pstrąg potokowy dochodzi lokalnie nawet do wysokości ok. 1100 m n.p.m., natomiast głowacz pręgopłetwy sięga zaledwie do ok. 800 m n.p.m., jest więc spotykany jedynie w najniższej, północnej części parku.

Faunę uzupełniają liczne gatunki bezkręgowców, których na terenie BgPN oznaczono ok. 3,5 tys. gatunków. Spośród nich ok. 250 gatunków żyje w wodach Babiej Góry. Najlepiej poznanymi grupami są zwłaszcza chrząszcze (ok. 1500 gatunków) i mięczaki w liczbie 92 gatunków.

Przypisy

Bibliografia

• Fujak Katarzyna, Fujak Janusz: Babiogórski Park Narodowy. Przewodnik kieszonkowy, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2000, ISBN 83-7073-278-X;
• Wojterski Teofil: Babia Góra (seria "Przyroda polska"), Wiedza Powszechna, Warszawa 1978;
• Zbior. (red. Ptaszycka-Jackowska Danuta): Światy Babiej Góry, Babiogórski Park Narodowy & Drukarnia i Wydawnictwo "Grafikon", Zawoja 2002, ISBN 83-88744-02-X;
• Zbior. (red. Szafer Władysław): Babiogórski Park Narodowy (Zakład Ochrony Przyrody PAN, Wydawnictwa popularnonaukowe nr 22), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1963;
• Zbior. (red. Zabierowski Kazimierz): Park Narodowy na Babiej Górze. Przyroda i człowiek (Zakład Ochrony Przyrody i zasobów Naturalnych PAN, Studia Naturae, Seria B, nr 29), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Kraków 1983.

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Babiogórskiego Parku Narodowego
• Babiogórski Park Narodowy. Polskie parki narodowe . Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska.
• Plan ochrony dla Babiogórskiego Parku Narodowego na lata 2020-2039.